hard-times-720×360

Voorkom de omtrekkende beweging die schaamte maakt

De Do-Za-hulp
Als tiener werkte ik op de donderdagavond en op de zaterdag bij het nu failliete Vroom en Dreesman in Utrecht op de afdeling fotografie. Ik was een zogenaamde Do-Za, een scholier die op de koopavond en de zaterdag een centje bijverdiende. Ik heb dit denk ik een paar jaar gedaan. Soms denk ik nog wel eens aan deze eerste werkervaring terug als ik mijmer over waar mijn omzwervingen mij allemaal hebben gebracht. Na alles wat ik zo heb meegemaakt stond ik onlangs even bij een bepaalde ervaring stil.

Een dubbel gevoel
Nadat ik mijn rechtenstudie had afgerond en als jurist werkte ben ik namelijk nog wel eens bij die afdeling van Vroom en Dreesman langsgegaan. Deels uit nieuwsgierigheid om te zien wie van de vaste mensen daar nog werkte. Maar als ik er nu over nadenk ook om hen te vertellen wat er van mij geworden was. Uit trots zou je kunnen denken – ik had immers een goede positie bereikt – maar voor mij was dat het niet. Het had een beetje een dubbel gevoel waar ik pas nu – zo’n 30 jaar later – even bij stil sta.

Schaamte en waardering op het werk
De gemengde gevoelens die ik had kwamen voor mij uit de werksituatie van toen voort. Ik denk namelijk dat ik ook graag erkenning en waardering van de mensen met wie ik gewerkt had wilde hebben. Maar waarom eigenlijk? Wat betekende deze mensen voor mij? Het ging toch maar om een parttime baantje naast school om wat bij te verdienen? Hoe belangrijk was dit nu helemaal?

Als ik er nu over nadenk zat mij toen nog iets dwars. Toen ik daar werkte mocht ik wel de kassa bedienen en fotorolletjes verkopen maar nooit een camera. Het gaf mij het idee dat zij dachten dat ik daarvoor te dom was. Dat zat mij dwars. Ik kreeg daardoor niet alleen niet de leukere klusjes, maar ook ontbrak daardoor de waardering van mijn leidinggevende en het blije gezicht van de klant die een mooie camera van mij had gekocht. Ik schaamde mij er voor en durfde het daardoor ook niet ter sprake te brengen. Ik heb daarom het idee dat ik te dom was nooit bij hen geverifieerd. Stel je voor dat zij mijn idee zouden bevestigen! Dat zou het alleen nog erger maken. Ik was mij de omtrekkende beweging die schaamte kan maken niet bewust.

De omtrekkende beweging van schaamte
Met een omtrekkende beweging probeer je enerzijds iets te verbergen en anderzijds daarmee anderen te slim af te zijn. Mensen die zich schamen doen dit ook. Zij proberen hun schaamte te verbergen en doen dit vaak door zich anders voor te doen. Zo deed ik dit ook en hield mij groot. Ik hield daarmee het geheim van mijn gedachten over mijzelf in stand en ontnam mijzelf de kans deze op juistheid te verifiëren.

Ik wist niet beter
Als ik nu terug kijk zie ik wel dat de gedachte die ik had meer zei over mij zelf dan over hen. Ik denk dat het een overblijfsel was van het feit dat ik niet goed paste bij het onderwijssysteem dat mij als kind werd geboden. Ik had een andere manier van leren en kwam daardoor niet goed mee. Anders zijn als kind maakt het lastig om er echt bij te horen. Ik schaamde mij daarvoor. Ik betrok dat op mijzelf en dacht dat het aan mij lag. En toen op de fotografie afdeling kwam dat gevoel weer terug. Het lag blijkbaar weer aan mij. Maar hoe oud was ik nu helemaal, 17 of 18 jaar oud? Ik wist niet beter.

Revanche
Het lastige van schaamte is dat je er juist daarom niet over wil praten. Schaamte maakt dat je het wilt verbergen. Anderzijds is schaamte zo onverdraaglijk dat je er eigenlijk helemaal vanaf wilt. Tussen deze twee bewegingen in jezelf zit je dan gevangen. Zoals ontkennen dat iets ooit gebeurd is een manier is om de schaamte te verbergen, zo is het ongelijk van de ander bewijzen een manier om aan de oorzaak van de schaamte te ontsnappen. Door de pijn die vaak achter schaamte schuilt gaat kan dit verder gaan dan alleen het beeld rechtzetten. De behoefte om je gelijk te halen kan er dan uitzien als revanche. Ook dit is in feite een omtrekkende beweging die door het gevoel van schaamte wordt gestimuleerd. Dus toen ik jaren later nog eens ging kijken wilde ik eigenlijk mijzelf bewijzen, laten zien dat ik slimmer was dan zij dachten. Daarom voelde het zo dubbel.

De knoop in mijzelf
Maar de knoop waar ik mee zat was eigenlijk alleen maar van mijzelf. Het idee dat ik niet goed genoeg was kwam van mijzelf en was een verhaal dat ik zelf gecreëerd had. Ik gaf die betekenis aan wat er gebeurde. De mededeling 10 jaar later dat ik succes had werd dan ook lauw op de afdeling ontvangen. Ik kreeg daar niet de erkenning die ik zocht. Ik zou het van deze mensen ook nooit krijgen omdat dit niets met hen van doen had. Zij kenden mijn verhaal niet. Ik had er ooit eens als een van de vele parttimers gewerkt en meer niet. Waar het werkelijk aan ontbrak was de waardering voor mijzelf, maar dat kreeg ik alleen door mijzelf beter te begrijpen.

Was het dan allemaal verzonnen?
Hoe zat het dan met het verkopen van de camera’s? Waarom mocht ik dat nu niet doen? Kijk, dat zei nu weer meer over hen dan over mij. Blijkbaar vonden anderen dit zo leuk en bevredigend dat zij dit graag voor zichzelf wilden houden. Zij stonden daar de hele week al de saaie klusjes te doen. De parttimer gaf hen op de drukke dagen wat verlichting en maakte hun eigen werk leuker. Zo eenvoudig lag dat. Vanuit dit perspectief begrijp ik het nu wel. Uitleg over deze keuzen zou mij als tiener een beter begrip van de werkelijkheid hebben kunnen geven. Maar ja, gewoon tegen iemand zeggen dat je iets niet wil delen en voor jezelf wil houden? Dat is egoïstisch. Kijk daar schaamden zij zich denk ik nu weer voor: de omtrekkende beweging van schaamte!

Inleven in elkaar leidt tot betere keuzen
Door je in elkaar in te leven krijg je meer informatie, worden situaties helderder en ga je elkaar beter begrijpen. Zo ga je andere en betere keuzen maken omdat je meer met elkaar rekening houdt. Je in elkaar inleven wordt makkelijker in een omgeving waarin je open met elkaar communiceert en je je veilig voelt om te zeggen wat je denkt. Kwetsbaarheid wordt zo een kracht en schaamte krijgt dan geen kans. Voorkom de omtrekkende beweging die schaamte maakt!

Wil jij jezelf en anderen beter leren kennen en begrijpen? Schrijf je nu voor de gratis introductieavond op donderdag 20 april a.s. in Utrecht. Deze training zelf is gratis. Ik vraag je alleen een bijdrage in de onkosten van deze avond als je voor de eerste keer deelneemt. Je betaalt daarom eenmalig 20 euro en neemt daarbij gratis nog iemand mee. Klik hier.

Of schrijf je in voor de basistraining Verbindend Communiceren I: Fundament die begint op 1 mei 2017 (4 maandagen) in Den Bosch. Klik hier.