Mediation Painting 1

Werken met gevoelens en behoeften in de mediation

Gevoelens spelen een belangrijke rol in een mediation en kunnen de zaak op slot zetten of juist een opening bieden. Hieronder volgt hoe je daar in de praktijk op in kunt spelen. 

Geweldloze Communicatie in de mediation
Tijdens een arbeidsmediation werd mij weer eens de toegevoegde waarde van Geweldloze Communicatie duidelijk. Een werknemer werd na een jaargesprek langdurig arbeidsongeschikt. De bedrijfsarts adviseerde de werknemer een mediation te vragen en de werkgever stond daar open voor. Het leek erop dat een arbeidsconflict de oorzaak van de arbeidsongeschiktheid was.

Voorgesprek
In het voorgesprek bleek mij al dat er sprake was een opeenhoping van incidenten die tot de uitval van de werknemer hadden geleid. De werknemer had zich weliswaar na zijn jaargesprek ziekgemeld, maar dat was slechts de laatste druppel die de emmer deed overlopen. Er was naar mijn idee niet zozeer een arbeidsconflict tussen werkgever en werknemer als wel van situationele arbeidsongeschiktheid. De oorzaak hiervoor was de spanning die zich bij de werknemer had opgebouwd door de incidenten die niet voldoende waren besproken. Er waren weliswaar wat gesprekken tussen de werkgever en de werknemer geweest, maar daardoor was de spanning eerder opgelopen dan dit minder was geworden. Zijn manager had dit onvoldoende in de gaten gehad. Ik begreep daarom het voorstel voor de mediation wel. Na zowel de werknemer als zijn manager in een voorgesprek gesproken te hebben, zag ik ook wel mogelijkheden om tot een herstel van de werknemer te komen. Hij zou dan vervolgens zijn werkzaamheden kunnen hervatten.

Inleven in elkaars behoeften
Tijdens de mediation bleek hoe belangrijk het voor de werknemer was om erkenning voor zijn inspanningen en waardering voor zijn werk te krijgen. De werknemer had hier ook wel indirect om gevraagd, maar niet zo duidelijk en expliciet dat zijn manager het ook had begrepen. De manager was vaak zelf zo druk met de volgende prioriteiten, dat er niet veel tijd werd besteed aan het terugkijken en waardering geven voor de behaalde successen. De werknemer was niet erg duidelijk in zijn verzoek om waardering geweest en de manager had onvoldoende tijd genomen om zich in de werknemer in te leven. Het jaargesprek was daarom wel een probleem, omdat het als een onaangename verrassing voor de werknemer kwam dat er na al zijn inspanningen ‘kritiek’ op zijn functioneren werd geleverd. Niet alleen ontbrak de erkenning en waardering die hij dacht verdiend te hebben, maar er bleek ook nog iets op zijn functioneren aan te merken te zijn. Dit viel hem na de eerdere incidenten zo rauw op zijn dak dat hij er niet meer van kon slapen en ziek werd.

Onnodige frictie
Een triest verhaal waarin de werknemer zichzelf maandenlang kwelt met de vraag wat hij verkeerd heeft gedaan. Hij raakt hierdoor in een vicieuze cirkel van zelfverwijt. Het gaat hier dus overigens wel om een heel erg gemotiveerde werknemer. Wellicht neemt hij ook alles een beetje te serieus en doet hij te hard zijn best vanuit het verlangen om gewaardeerd te worden. Triest ook, omdat zijn directe manager dit helemaal niet in de gaten heeft gehad. Had de werknemer beter duidelijk gemaakt dat en hoe hij voor zijn werk gewaardeerd wilde worden, en had de manager hier beter op ingespeeld, dan was al deze frictie niet nodig geweest. De werkgever zag niet wat er met de werknemer gebeurde en de werknemer had niet in de gaten dat de werkgever dit niet zag. Vanuit het perspectief van de Dramadriehoek een onnodig drama dat eenvoudig om te keren was geweest.

Duidelijkheid scheppen
De mediation richtte zich daarom in eerste instantie op het duidelijk maken van wat onuitgesproken was gebleven. Ik vraag partijen altijd aan elkaar te vertellen wat er feitelijk gebeurde en hoe hen dit heeft geraakt. Ik vraag hen ook elkaar te parafraseren zodat ze over en weer horen of zij elkaar deze keer volledig begrepen hebben. Ook al hebben partijen het idee dat dit wel zo is, maar denk ik als mediator nog iets op te merken dat onbesproken is of niet uitgesproken wordt, dan help ik partijen daarbij. Ik vul hen dan aan door zelf als het ware de onuitgesproken woorden te parafraseren.

Iemand woorden in de mond leggen of parafraseren
Als ik dat wat (nog) niet gezegd is verwoord, dan doe ik natuurlijk een gok. Het is niet mijn bedoeling iemand woorden in de mond te leggen. Ik weet dat het mijn eigen aannames zijn die ik verwoord op basis van wat ik mij bewust word als ik mij in iemands positie inleef. Ik kan dat niet voor een ander weten. Daarom begin ik mijn zin altijd met ‘Ik stel mij voor …?’ ‘Begrijp ik het goed als ik zeg …..?’ Is het mogelijk ….?’ etc. Het eindigt altijd met klopt dat? Of iets van die strekking. Ik leg niemand de woorden in de mond, maar zoek en ben aan het kijken of wat ik zeg met de beleving van iemand overeenstemt. De techniek van het parafraseren die we in de Geweldloze Communicatie hiervoor gebruiken is hiervoor bijzonder waardevol. Het boort een diepere laag in iemands bewustzijn aan. Het zoeken naar iemands drijfveren en het uitdrukking geven aan de onderliggende behoeften achter ieders gedrag stellen zaken in een ander daglicht. Een nieuw inzicht ontstaat als partijen ten overstaan van elkaar woorden vinden die beter en meer compleet uitdrukking aan hun ervaring geven.

Het belang van gevoelens
Het ontbreken van inzicht in de gevoelens die er speelden was ook in deze mediation een belangrijke factor. Tijdens de mediation sprak de werknemer soms op een monotone manier als hij uitdrukking aan zijn beleving gaf. Hierdoor was het voor zijn manager ook moeilijk om de emotionele lading van wat de werknemer zei in te schatten. Toen de werknemer de werkgever zijn woorden hoorde parafraseren merkte hij dan ook op dat het hem een beetje vlak in de oren klonk. Precies! Het was in die zin een goede samenvatting van wat de werknemer zelf gezegd had en met dezelfde vlakke toon. In de zin van Geweldloze Communicatie mistte het echter de diepgang die er wel was maar niet werd uitgesproken. Daardoor kwam het begrip niet tot stand.

Empathie
Als ik hoor dat een werknemer door een jaargesprek al maandenlang slecht slaapt en worstelt met zijn eigenwaarde, dan hoor ik daarin de kwelling die deze maanden moeten zijn geweest. Dat is dus het moment dat ik als mediator intervenieer en de ontbrekende woorden vergezeld van een bijpassende toon toevoeg, als partijen onvoldoende in staat zijn hier uitdrukking aan te geven. Pas als het de juiste kleuring krijgt ontstaan de gevoelens die horen bij het eindelijke gehoord en begrepen worden. Dit vraagt van mij als mediator dat ik empathisch luister. Dit stelt mij in staat om mij in iedere partij in te leven.

Het verschil overbruggen
Het herhalen van dit proces van empathisch luisteren en parafraseren, bij ieder incident dat partijen willen bespreken, heeft tot effect dat de werknemer en werkgever weer naar elkaar toegroeien. Het jaargesprek en de arbeidsongeschiktheid worden in een ander licht gezien. De verbeteringen in het functioneren blijven nog steeds noodzakelijk, maar worden niet langer gezien in het licht van een eerder falen. Het kan nu worden gezien in het licht van de mogelijkheid tot verdere persoonlijke ontwikkeling en groei van de werknemer, waarbij de werkgever hem graag wil bijstaan. Het benoemen van wederzijdse gevoelens en behoeften leidt tot een ontspannen sfeer waarin weer aan samenwerking en re-integratie kan worden gewerkt.

Het avontuur van het samen zoeken
Ook als mediator is het fijn om op deze manier met mensen te werken en de resultaten van Geweldloze Communicatie in de mediation te zien. Het stelt mij meer op mijn gemak als ik niet alles hoef te weten. Het idee dat ik samen met partijen naar de werkelijkheid zoek verenigt ons als het ware op een gezamenlijke reis. Het zoeken zelf is een avontuur en vraagt van mij dat ik voor alles en alle mogelijkheden opensta. Ik ben minder de kar naar een oplossing aan het trekken en meer bezig de mediation te faciliteren in het vertrouwen dat een logische oplossing zich voor partijen zal aandienen. Door het parafraseren en duiden van gevoelens en behoeften lost het drama op een natuurlijke en duurzame manier op. Zo kunnen we allen meer mens in de mediation zijn.