Screen Shot 2022-01-20 at 15.09.32

Hoe verander je de poppenkast van de democratie? 

Is er democratie? Marshall Rosenberg bedacht Geweldloze Communicatie om zo tot maatschappelijke en sociale verandering te komen. Geweldloze Communicatie richt zich in de eerste plaats op hoe wij met anderen en onszelf communiceren, maar plaatst dit ook binnen het (politieke) systeem en de cultuur waarin we zijn opgegroeid. Het denkt na over de oorzaken van de moeizame verhouding die we met elkaar hebben en over de machtssystemen die sociale verandering lastig maken. Voor mij zijn Geweldloze Communicatie en Restorative Practices dan ook een van de wegen die ik bewandel, terwijl ik zoek naar meer en nog betere manieren om aan sociale verandering bij te dragen. Ik kijk hierbij ook naar de voorbeelden van Gandhi, Martin Luther King en Nelson Mandela, om van hen te leren en daarop door te bouwen.

Oude patronen
Wat is er de oorzaak van, dat we ondanks hun voorbeeld toch steeds weer in onze oude patronen lijken te vervallen? We zoeken naar een democratische samenleving waarin iedereen wordt gehoord, gezien en gewaardeerd, maar dat is niet wat we hebben gecreëerd. Het is ondanks de inspanningen van Gandhi, King en Mandela niet wat je in India, Amerika noch in Zuid-Afrika terugziet. Ik denk dat we ons ook vergissen als we wat we nu in Nederland hebben een democratie noemen. Je moet niet alleen naar de vorm, maar ook naar de inhoud en het resultaat kijken.

Niets mis met democratie?
Er is niets mis met democratie, maar wat we hebben is daar maar een slap aftreksel van. Regeringsleiders spreken vaak over het beschermen van de democratie, maar maken deel uit en zijn het resultaat van het probleem: het kiesstelsel.  In feite hebben we geen democratie. Een systeem waarin de uitkomst opzettelijk niet-democratisch is en de belangen van de grote spelers overheersen, kun je geen democratie noemen. Als je je niet vertegenwoordigd voelt, dan komt dat omdat je ook niet vertegenwoordigd wordt. De democratie die we beogen komt niet tot zijn recht door het systeem van verkiezingen dat we hebben.

NOS-journaal
Op het tv-journaal van 20.00 uur van zaterdag 15 januari j.l., werd Eva Rovers van bureau Burgerberaad door NOS-journalist Gerri Eickhof gevraagd wat zij vond van de groeiende onvrede in het land. Rovers zag dit niet alleen als oplopende spanning van de afgelopen twee jaar, maar als een resultaat van hoe de overheid met de burgers omgaat. Mensen hebben last van deze bestuurscultuur en voelen zich niet vertegenwoordigd, gehoord noch beschermd door de overheid. Dit uit zich in woede, maar daarachter gaat betrokkenheid schuil. Mensen geven om wat er gebeurt, hebben ideeën en willen bijdragen. De politiek zegt dat ze willen luisteren naar mensen en gaan op werkbezoeken, organiseren inspraakavonden, maar er gebeurt weinig met wat mensen inbrengen.

Praktijkvoorbeeld
Eickhof gaf hierop zelf het voorbeeld van het voorstel van zijn eigen gemeente voor de aanleg van een nieuw fietspad. Er werden de afgelopen jaren inspraakavonden georganiseerd en bewoners uit de buurt kwamen ook met een aantal voorstellen. De gemeente gaf echter zelf al aan een eigen voorkeursvariant te hebben. Vervolgens kregen de inwoners uiteindelijk een brief waarin het plan werd afgeblazen, omdat de gemeente er het geld niet voor over had. “Is dit nu zo’n voorbeeld?” vroeg hij aan Eva Rovers. Zij vroeg daarop hoe Eickhof zich daar nu zelf bij voelde. Hij antwoordde: ”Mopperen en ik ga nooit meer naar een inspraakavond!”

Poppenkast
Dit is de huidige situatie. Ons politieke systeem voorziet niet in directe inspraak van burgers en betrekt hen niet echt bij het vinden van maatschappelijke oplossingen. Het geven van inspraak is meer een gebaar naar de burgers toe. Het is een soort poppenkast die we met elkaar spelen. Het houdt de schijn in stand dat er inspraak is. Maar het zijn niet de burgers, maar het is de tijdelijke coalitie van politieke partijen die een regering vormen, die voor ons allen beslissen wat er gaat gebeuren. Het is geen wonder dat mensen zich niet betrokken voelen en er geen vertrouwen in hebben. Maar kunnen we hier iets aan doen? Ik denk dat we dan eerst van het huidige kiesstelsel afmoeten, omdat dit de huidige situatie juist in stand houdt. Vervolgens vraagt het ook aan ons allen meer betrokkenheid bij de besluitvorming en een actieve bijdrage. Blijkbaar werkt het uitbesteden van onze belangen aan een kleine groep mensen die samen een regering en parlement vormen niet goed.

Burgerraden
Maar is een democratie zonder verkiezingen dan mogelijk? Ja!! En eigenlijk is het idee al heel oud. In plaats van een elite te verkiezen die onze belangen behartigt, is het zaak om actief zelf aan de besluitvorming deel te gaan nemen. Je kunt dit burgerraden noemen of Citizens Assemblies. De deelnemers hieraan vertegenwoordigen alle lagen van de bevolking en worden niet gekozen, maar bij loting uitgenodigd om deel te nemen. Zo wordt voorkomen dat lobbyisten en anderen een ongewilde invloed op het democratisch proces hebben.

Nederland
Bureau Burgerberaad geeft informatie hierover en in Nederland kennen we de G1000 die voor verschillende gemeenten en voor verschillende onderwerpen burgerraden heeft georganiseerd. Maar het is pas een begin. De politiek en het huidige systeem bestaat uit mensen die een belang hebben om de huidige situatie in stand te houden. Willen we verandering gaan zien, dan zullen meer mensen hierom moeten vragen en actief bij gaan dragen.

Invloed uitoefenen!
Een mogelijkheid is om je zelf beter te informeren over wat het is en hoe het werkt. Oefen jezelf en begin invloed uit te oefenen door er met anderen over te spreken en zelf op burgerberaden aan te sturen. Een burgerberaad kan ook heel klein beginnen. Kijk naar de mogelijkheden in jouw eigen buurt of gemeente. Werk je in het onderwijs? Praat er met leerlingen over! Ook door onze eigen gelatenheid houden we de huidige situatie in stand. Je mag ervan uitgaan dat het niet vanzelf beter wordt. Ons sociale stelsel wordt steeds verder gereduceerd en opgebouwde rechten worden van de economische groei losgekoppeld, tot ze op den duur niets meer waard zijn. Voorkom dat we verliezen waar wij, onze ouders en voorouders zo hard voor hebben moeten werken. Laten we niet langer poppenkast spelen maar vragen om en werken aan echte sociale verandering!

Meer informatie over burgerraden:

  1. https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/lees/artikelen/2020/Vier-voorbeelden-burgerparticipatie.html
  2. In februari is er een zeer betaalbare onlinetraining voor Citizens Assemblies waarvoor je je kunt inschrijven https://democracywithoutelections.org/mock-ca-sign-up/
  3. Ierland is op dit gebied een succesvol voorbeeld https://www.citizensassembly.ie/en/ Abortus is daar succesvol behandeld onder het hoofdstuk Gender Equality. De organisator hiervan in Ierland, Art O’Leary, deed dit namens de regering en hem kun je hier horen https://dezwijger.nl/programma/a-gift-to-democracy
  4. Ook Belgie is actief en het Duits sprekende deel heeft dit ook al geïncorporeerd in de besluitvorming.https://dezwijger.nl/update/podcast-106-david-van-reybrouck

Meer lezen over maatschappelijke verandering: 1. Spiral Dynamics; maatschappelijke crisis en verandering. 2. Wat doe je als je samen in de mist loopt?